De Russische agressie in Oekraïne heeft het belang van een stevige krijgsmacht weer op de kaart gezet. Meer nog dan bij oorlogen die verder van huis zijn, confronteert deze oorlog op het Europese continent ons met de destructieve krachten van militair geweld. Europa moet zichzelf, ook militair, kunnen verdedigen. Juist omdat het bij defensie om een ultiem machtsmiddel gaat, de inzet van wapens en militairen, is het belangrijk dat defensie onderdeel is van een integraal veiligheidsbeleid met voldoende politieke controle. De slagkracht van Europa om via politieke en economische instrumenten bij te dragen aan het oplossen van conflicten mag niet ten koste gaan van investeringen in Europees defensiebeleid (zie Internationaal Europa). Gelet op de verschuivende geopolitieke verhoudingen en de heroriëntatie van de VS wordt het belang van militaire samenwerking in Europees verband steeds groter. Voor zowel de bescherming van het eigen grondgebied als de internationale rechtsorde moeten we nauw samenwerken met Europese partners, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Maar in de praktijk is deze samenwerking, zelfs als de politieke wil er is, buitengewoon lastig. Europese lidstaten hebben verschillende krijgsmachten en bezitten verschillende wapensystemen. Het maakt Europa kwetsbaar, inefficiënt en ineffectief. Het is dus belangrijk dat de EU bijdraagt aan de efficiëntere besteding van nationale defensiebudgetten, gericht op het versterken van de interoperabiliteit, standaardisatie van materieel en gemeenschappelijke ontwikkel- en inkoopprogramma’s. De Europese Commissie kan via het Europees Defensiefonds, aanbestedingsrichtlijnen en standaardiseringsrichtlijnen de Europese defensie-industrie efficiënter laten functioneren. Deze Europese defensie investeringen zijn er niet op gericht met de NAVO te concurreren. Investeren in een versterking van de Europese industriële en operationele capaciteit draagt bij aan een duurzame en meer gelijkwaardige verhouding tussen Europa en de VS op defensiegebied. De eenzijdige afhankelijkheidsrelatie van Europa van de VS in de NAVO is immers niet gezond.
Goede verhoudingen en samenwerking tussen de EU en de NAVO zijn cruciaal. Het PESCO-project Militaire Mobiliteit, dat door Nederland wordt getrokken, is een goed voorbeeld hoe de EU en de NAVO elkaar kunnen versterken.
In Europees verband investeren in militair materiaal is kostenefficiënt en bevordert de interoperabiliteit. Een geïntegreerde analyse van benodigde defensiecapaciteiten moet leidend zijn bij de prioritering van defensie- uitgaven, niet het aanbod van de defensie-industrie. Het Europees Defensiefonds moet gericht zijn op het ondersteunen van diepte-investeringen die specifieke lidstaten overstijgen. Het politiek toezicht op het Europees Defensiefonds moet worden verbeterd.
De uitzonderingsgrond voor de aanbesteding van (strategisch) militair materieel blijft intact. Via financiële prikkels wordt gezamenlijke aanbesteding door lidstaten gestimuleerd.
Het versterken van de Europese defensie-industrie moet gepaard gaan met strenger toezicht op de wapenexport. De belangen van de defensie-industrie zijn erop gericht geld te verdienen aan de productie van wapens – binnen en buiten de EU. De EU- lidstaten zijn gezamenlijk de tweede wapenexporteur van de wereld. We moeten voorkomen dat wapens in verkeerde handen komen.
Er is een verdragsbasis voor gezamenlijke reactie bij militaire agressie. De EU werkt een draaiboek uit voor deze clausule, in nauwe afstemming met de NAVO.
Het delen van informatie tussen inlichtingendiensten is cruciaal voor de bestrijding van o.a. terrorisme en spionage, maar ligt ook erg gevoelig. Er is een lappendeken aan Europese operationele samenwerkingsverbanden. De diversiteit van Europese inlichtingendiensten kan in EU- verband tot een kracht worden gemaakt. De insteek hierbij is geen hiërarchisch samenvoegen van nationale diensten maar het versterken van de coördinerende rol van de EU om relevante inlichtingen bijeen te brengen.
Het is verstandig dat de Europese VredesFaciliteit (EPF) wordt ingezet voor de steun aan Oekraïne. Maar de EPF moet niet worden versmald tot een fonds voor wapenleveranties en steun aan de wapenindustrie. Parlementaire controle op dit fonds moet worden gewaarborgd.
Het EU-beleid voor de controle op de uitvoer van militaire goederen en technologie wordt aangescherpt. Nationale regels voor wapenexport worden geharmoniseerd – de ondergrenzen gaan omhoog.
Aan de inzet van de krijgsmacht ten behoeve van Europese missies en operaties ligt een adequaat volkenrechtelijk mandaat ten grondslag. Voor de ChristenUnie is een kernvraag in de besluitvorming over deelname aan internationale missies hoe deze kan bijdragen aan vrede, veiligheid en herstel van de rechtsorde. De principes van de rechtvaardige oorlog moeten worden hooggehouden – ook bij mogelijk gebruik van autonome wapens
Veiligheid wordt niet slechts bereikt met militaire middelen. De internationale inzet van de krijgsmacht gebeurt binnen een doordachte geïntegreerde benadering: uitgangspunt is een lange termijn commitment met specifieke aandacht voor (weder)opbouw en conflictpreventie en civiel-militaire samenwerking.
De ChristenUnie is beducht voor commerciële belangen in het veiligheidsdomein. Er zijn steeds meer private actoren actief in het veiligheidsdomein. Wij vinden het belangrijk dat overheden aanspreekbaar blijven en het alleenrecht houden op de inzet van het geweldsinstrument.
De oorlog in Oekraïne slokt, begrijpelijk, de buitenland- en defensieagenda van Europa grotendeels op. Het is belangrijk dat de EU zich ook blijft inzetten voor vrede en gerechtigheid elders, indien er vanuit de VN of de regio een beroep op wordt gedaan.
